ცაგერის ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ეკლესია
ლეჩხუმის საეკლესიო არქიტექტურულ ძეგლთა შორის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანია, ცაგერის ღვთისმშობლის მიძინების საკათედრო ტაძარი. დღევანდელი ტაძარი,როგორც წყაროებიდან ჩანს აგებულია 1863-1871 წლებში.მშენებლობის დაწყებაში წვლილი მიუძღვის ლევან დადიანს. მისი საბოლოო დასრულებისთვის უზრუნვიათ ნიკო დავითის ძე დადიანს და ეკატერინე ჭავჭავაძეს.
ძველი ბაზილიკური IX -X საუკუნის ნაგებობა, რომელიც ახლის აგებამდე საეპისკოპოსო კათედრალს წარმოადგენდა, იდგა ახლანდელიტძრის ახლოს 10-15 მეტრში. ძველი შენობის ნაშთები ნაწილობრივ გამოიყენეს ახლის მშენებლობაში, რამდენიმე ფრაგმენტი იქვეა, დანარჩენი დაკარგულია.
ცაგერის ეკლესია ჯერ ძველი და აგების შემდეგ ახალიც, დაახლოებით X საუკუნიდან დღემდე ლეჩხუმ -სვანეთის საეკლესიო ცენტრს, საეპისკოპოსო, საკათედრო ტაძარს წარმოადგენს.
განვითარებულ შუა საუკუნეების საქართველოში რამდენიმე საოქრომჭედლო სკოლა-სახელოსნო არსებობდა. მათ შორის ცაგერის კათედრალთან. აქ არსებულ ლითონ-მქანდაკებლობის სახელოსნოში შეიქმნა ჭედური ხელოვნების ისეთი შედევრები, როგორიცაა "ღვთისმშობელი ჩვილით", "ცაგერის მაცხოვარი", "ლაილაშის სვიმონ მირქმელი" და სხვა.
მე-10 საუკუნიდან მოყოლებული, ცაგერის ტაძარს და იქ მოღვაწე პიროვნებებს , უდიდესი წვლილი მიუძღვით ორი კუთხის -ლეჩხუმისა და სვანეთის მრევლის სულიერი განათლების საქმეში.